‘Wired in’. Facebook’un kuruluş hikayesini anlatan Social Network filminin onlarca sahnesinde duyduğumuz bir ifade. Bu ifadeyi duyduğumuz her sahnenin özneleri, dünya ile bağlarını koparmış, bilgisayardan gözlerini ayırmadan saatlerce kod yazan insanlar. Bir de bu insanlara yaklaşmayan ve yaklaşmaya niyetlenen herkese ‘he is wired in’ diyen diğerleri. Neydi peki bu hal? Bir tür derin konsantrasyon ve odaklanma hali. Ya da Mihaly Csikszentmihalyi’nin psikoloji literatürüne kazandırdığı ‘akış’ hali.

Mihaly Csikszentmihalyi ‘akış’ı şöyle tanımlıyor:

İnsanların, başka hiçbir şeyin önemi kalmayacak şekilde bir aktivitenin içinde yer alması hali.

Bu halin özelliklerini ise şöyle sıralıyor:

1. Yapılan işe tam konsantrasyon
2. Zihinde, hedef ve ödülün çok net olması ve hızlı geri bildirim alınması
3. Zaman mevhumunun dönüşümü
4. İçsel ödül
5. Sıkıntısızlık ve kolaylık
6. Zorluk ve beceriler arasında denge
7. Aksiyon ve farkındalığın birleşmesi, öz bilinçle aynı konu üzerinde düşünüp durma halinden sıyrılma
8. Yapılan iş üzerinde kontrole sahip olma hissi

Daha mutlu olmak, sorunlarla daha kolay baş etmek ve yapılan işte yüksek performans akış halinin faydalarından sadece birkaçı.

Akış halinin bu kadar faydası varken ne yazık ki gerçek iş hayatında durum Social Network filmindeki gibi değil. İşler, bırakın konsantre olmuş birine yaklaşanı durdurmak, çoğu zaman  konsantrasyonunuzu bozmak üzere kurgulanıyor. Bu şartlar altında çalışılması ya da farklı bir ifade ile ‘multi-tasking’ olmanız isteniyor. Akış halinin performansa dair faydaları gibi ‘multi-tasking’ halinin de zararları bir çok çalışma ile ortaya konulmuş durumda. Bu çalışmalardan en bilineni Gloria Mark, Daniela Gudith ve Ulrich Klocke tarafından yürütülen deney. Mark ve arkadaşları çalışmaya katılan deneklerden, izinden yeni gelmiş bir ‘İK Yöneticisi’ rolünü üstlenerek posta kutularında biriken e-mailleri en kısa sürede ve mümkün olan en kibar şekilde yanıtlamalarını istiyor. Aynı zamanda da deneklere farklı bir odada bulunan daha üst düzey bir yöneticinin zaman zaman telefonla arayarak bazı sorular soracağı (dolayısıyla yapılan işin kesintiye uğrayacağı) önceden belirtiliyor. Çalışmada e-postaların cevaplanma hızı ile deneklerin tecrübe ettikleri zihinsel iş yükü, stres, yılgınlık, zaman baskısı ve çaba ölçülüyor.

Deneyin sonuçları ilginç. Deneye katılanlar işin kesintiye uğradığı durumlarda e-postaları daha hızlı bir şekilde ve daha az yazarak cevaplayıp bitiriyorlar. Bu sayede kaybettikleri zamanı yapılan işin kalitesinden ödün vererek telafi ediyorlar. Ancak sıklıkla kesintiye uğrayan durumlarda işi daha hızlı bitirmenin bir de bireysel maliyeti var: hissedilen iş yükünde artış, daha fazla stres, yüksek yılgınlık hali, artan zaman baskısı ve harcanan daha fazla çaba. Hepimiz çok iyi biliyoruz ki bu durumların sürekli yaşanması halinde ortaya çıkacak sonuç ‘tükenmişlik sendromu’.

En değerli varlığımız olan insan kaynağımızın etkili bir şekilde kullanılması için, well-being (sağlıklı ve mutlu hissetme) programlarının yan hak paketlerindeki ağırlığının giderek arttığı günümüzde çalışanlardan beklenen multi-tasking kabiliyetini tekrar sorgulamanın ve iş tanımlarını gözden geçirmenin tam zamanı.

Sürdürülebilir performans, kaliteli iş çıktısı ve zihinsel olarak daha sağlıklı bir iş gücü için kaldırın engelleri ‘akış’ başlasın.

Referanslar:

Csikszentmihalyi, Mihaly. (1990). Flow: The Psychology of Optimal Experience. New York: Harper & Row

Mark, Gloria & Gudith, Daniela & Klocke, Ulrich. (2008). The cost of interrupted work: More speed and stress. Conference on Human Factors in Computing Systems – Proceedings. 107-110. 10.1145/1357054.1357072.