Baby boomers, X, Y ve Z kuşakları. Ne kadar çok söz söylendi ve söylenmeye devam ediyor. Hele de iş yaşamında ağırlıkları iyice hissedilen Y kuşağı hakkında. Sadakat duyguları olmayan, bireyci, tatminsiz vs. Ancak bu sözleri söyleyenlerin baby boomers ya da X kuşağından olduğunu göz önünde bulundurduğumda bir sorun olduğunu düşünmeden edemiyorum. Ya Y Kuşağı şimdiye kadar çok az sayıda baby boomers ya da X kuşağı mensubunun ulaştığı bir bilişsel seviyeye ulaştıysa?

X Kuşağı otoriteye saygılı, kurallara bağlı ve kanaatkardı. Daha iyi yaşamak için kendilerinden ödün vererek yüksek bir motivasyonla çalıştılar. Ancak kendilerinden sonra gelen Y Kuşağı bambaşka değerlerle hareket etmeye başladılar.

Bir öğrenci düşünün, öğretmeni sınıf arkadaşını sırası dağınık diye uyardığında, arkadaşını tüm sınıfın önünde uyarıp onun kendini kötü hissetmesine neden olduğu için öğretmeniyle tartışan. Ya da sıra arkadaşının okula getirdiği cep telefonunu alan ve onu okul müdürüne götürmesini isteyen öğretmeninin isteğini, sıra arkadaşı akşam dershaneye gideceği için ailesi ona ulaşamazsa veya o ailesine ihtiyaç duyar da ailesine ulaşamazsa diye endişe ederek yerine getirmeyen ve arkadaşına iade eden bir öğrenci. Bu anlayışın iş yaşamına yansıması ise istihdam yaratmayı ve topluma katkı sağlamayı iş dünyasının ana varoluş sebebi olarak görmek ve çalıştığı kurumu güçlü bir varoluş nedeni olduğu için seçmek olarak karşımıza çıkıyor.

Tam da X ve Y kuşaklarının ayrıştığı bu noktada bilişsel ahlak gelişimi teorisyeni Kohlberg’in modeli bizlere çok önemli bir ipucu veriyor. Bu ipucuna geçmeden önce Kohlberg’in modelini kısaca anlatmak istiyorum. Kohlberg ahlaki gelişimi 3 düzey ve 6 basamaktan oluşan bir model ile açıklıyor.

1.Düzey: Gelenek Öncesi                                                                                                       1.Basamak: Heteronom Ahlak
2.Basamak: Araç/Çıkara Dönük Hedef ve alışveriş, hedonizm
2.Düzey: Geleneksel
3.Basamak: Karşılıklı Beklentiler, İlişkiler ve Kişiler Arası Uyum
4.Basamak: Toplumsal Sistem ve Vicdan
3.Düzey: Gelenek Sonrası ya da Prensiplere Odaklı
5.Basamak: Toplum Sözleşmesi veya Bireysel Haklar ve Toplumsal Yarar
6.Basamak: Evrensel Etik Prensipler

‘Doğru nedir?’ sorusuna her basamakta verilen cevap farklılaşıyor. 4. Basamakta

• Üstlenilmiş görevleri yerine getirmek
• Tespit edilmiş diğer toplumsal yükümlülüklere ters düşen uç durumlar hariç yasalara uymak
• Kurumların işlevlerini gerçekleştirmesi ve sistemin çöküşünü önlemek, ‘eğer herkes böyle yaparsa ne olur’ sorusuna göre davranmak

olarak cevaplanıyor bu soru.

5. basamakta ise

• Anlaşma, sözleşme, uzlaşma gibi biçimsel mekanizmalar ile değişik perspektiflerin birleştirilmesi
• Bazı değerler ve haklar, yaşam ve özgürlük gibi mutlak olma karakterini taşırlar ve bu değerlere çoğunluğun fikrinden bağımsız olarak saygı gösterilmesi gerekir

şeklinde.

4. basamakta verilen cevaplar ne kadar X kuşağı karakterini yansıtıyorsa (kurallara uyma ve otoriteye saygı gösterme) 5. basamakta verilen cevaplar da o kadar Y kuşağı karakterini yansıtıyor (kuralları bireyin ve toplumun faydasına olmadığı sürece sorgulamak).

Y kuşağını anlamak ve onları işte tutabilmek için, Evrim Kuran’ın da dediği gibi, Y kuşağı okur yazarı olmak çok önemli. ‘Doğru’yu şimdiye kadar iş hayatına yön verenlerden daha üst bir bilişsel yaklaşım ile tanımladıklarını bilmek, Y kuşağını anlamak için atılacak en önemli adım.

Yararlanılan Kaynaklar:

• Çiftçi, N. (2003). Kohlberg’in bilişsel ahlak gelişimi teorisi: Ahlak ve demokrasi eğitimi. Değerler Eğitimi Dergisi, 1 (1), 43-77.
• Deloitte Y Kuşağı Araştırması 2015