Y kuşağının iş hayatına girmeye başlaması ile birlikte insan kaynakları profesyonelleri daha önce hiç alışık olmadıkları durumlarla karşı karşıya kaldılar. Helikopter anne-baba gerçeği iş mülakatlarına ebeveynleri ile gelen adaylarla yeni bir boyut kazandı. Mülakatçılar için bu durum her ne kadar garip ve kabul edilemez olsa da yapılan bir araştırma bambaşka bir durumu ortaya çıkardı. Meğerse adaylar ebeveynlerini mülakata getirmese de mülakatçılar onları halihazırda mülakat salonuna almış oluyorlar. ‘Nasıl yani?’ dediğinizi duyar gibiyim. Gelin çok yakın bir zamanda Yale Üniversitesi’nde yapılan bir araştırmanın sonuçlarını birlikte inceleyelim.

Yale School of Management’tan Michael W. Krausa, Brittany Torreza, Jun Won Parka ve Fariba Ghayebia tarafından gerçekleştirilen ve Proceedings of the National Academy of Sciences’ta 21 Ekim 2019’da yayınlanan araştırmanın ana konusunu bireyin ekonomik hiyerarşideki yerinin ya da diğer bir deyişle sosyal sınıfının günlük konuşma dilindeki kalıplarla nasıl doğru algılanabildiği oluşturuyor. Biz İK’cıları ilgilendiren sonuçlar ise birbirini izleyen 5 çalışmadan oluşan bu araştırmanın 5. çalışmasında ortaya konuluyor.

Araştırmacıların kurduğu hipotezlerden üçüncüsü 5. çalışmada test ediliyor:

Hipotez 3: Günlük konuşma dilinden yola çıkılarak doğru bir şekilde oluşturulan sosyal sınıf algısı işe alım kararlarını saptırmakta ve dolayısıyla eşitsizlik oluşturmaktadır.

Hipotezin test edilmesi için geliştirilen yöntem ise şu şekilde:

Geçmişte işe alım tecrübesi olan 274 kişiden, gerçek bir iş mülakatı gerçekleştirmeden önce, seçilen 20 kişinin ‘Kendinizi nasıl tanımlarsınız?’ sorusuna doğaçlama olarak verdikleri cevapları ya dinlemeleri ya da kaydedilen cevapların çözümlemesini okumaları isteniyor. Cevaplarını okudukları ya da dinledikleri kişilerin mülakat sorularına verdikleri cevaplardan ya da özgeçmişlerinden habersiz olan bu değerlendiricilerden adayların sosyal sınıfları, profesyonel nitelikleri, teklif edilebilecek olası maaş seviyeleri ve işe başlama primleri hakkında değerlendirmelerde bulunmaları isteniyor.

Elde edilen sonuçlar ise çarpıcı. Öncelikle sesli kayıtları dinleyen değerlendiricilerin sosyal sınıf tahminleri yazılı cevapları okuyanlarınkinden daha güçlü olduğundan araştırmacılar dinleme sonuçları üzerinde durmaya karar veriyorlar. Buna göre değerlendiriciler adayların profesyonel özellikleri hakkında hiçbir fikre sahip olmamalarına rağmen daha yüksek sosyal sınıftan gelen adayların iş için daha uygun ve işin gerektirdiği yetkinlikte olduğunu belirtiyorlar. Ek olarak değerlendiriciler yüksek sosyal sınıftan gelen adaylara daha yüksek ücret teklifi ve işe başlama primi önermeyi uygun buluyorlar. Araştırmanın ilk çalışmasında elde edilen sonuçlara göre de tüm bu değerlendirmelerin yapılabilmesi için değerlendiricilerin 7 kelime duyması yeterli. Bu 7 kelime, adayların ailelerinden miras aldıkları sosyal sınıf aidiyetine dair değerlendiriciye verdiği ipucu ile ailesinin de değerlendirici tarafından mülakat sürecine dahil edilmesine neden oluyor.

Çalışmanın Amerika’da yapılması ve İngilizce için geçerli olması her ne kadar Türkçe’de de aynı sonuçların alınacağını garanti etmese de mülakatlara giren İK’cıların kararlarını saptıracak unsurların farkında olmaları alınan kararların kalitesini mutlaka artıracaktır.

Çalışmanın orijinal referansı: Kraus, M. W., Torrez, B., Park, J. W., & Ghayebi, F. (2019). Evidence for the reproduction of social class in brief speech. Proceedings of the National Academy of Sciences, 201900500.