Hatırlayacağınız üzere Dünya Ekonomik Forumu Başkanı Klaus Schwab’ın Dördüncü Sanayi Devrimi kitabını tanıttığım yazıda (yazıya ulaşmak için tıklayınız) kısa bir süre içinde bu konudaki araştırmalarımı sizlerle paylaşmaya başlayacağımı belirtmiştim.

Bu yazıdan itibaren, öncelikle ortaçağın sonlarında yaşanan ön sanayi devriminden başlayarak bugüne kadar geçen sürede yaşanılan sanayi devrimleri ve bu devrimlere yol açan faktörleri ele alıp, ardından dördüncü sanayi devrimini yaratan hem teknolojik hem de sosyal faktörlere değinecek, tecrübe edileceği öngörülen değişimlerin ekonomik, sosyal hayat ile çalışma hayatına olası etkileri inceleyeceğim.

Endüstri 4.0 kavramını doğru bir şekilde değerlendirebilmek için öncelikle günümüzde yaşanan bu paradigma değişiminden önce sanayi devrimi olarak adlandırılabilecek köklü değişiklikleri anlamamız gerekiyor. Söz konusu köklü değişimlerin ilki buhar gücüyle çalışan makinaların icadıyla başlayan I. Sanayi devrimi süreci. Ardından seri üretim mekanizmalarının kurulması ile başlayan süreç II. Sanayi devrimi olarak adlandırılıyor. Programlanabilir mantık devrelerinin (PLC) kullanılması ile başlayan otomasyon süreci ise III. Sanayi devrimi olarak kabul görüyor. Bunlara ek olarak ortaçağ sonlarında yaşanan ve ön-sanayi devrimi olarak nitelendirebileceğimiz dönemin irdelenmesi de tüm bu değişim süreçlerini daha iyi anlamamıza olanak sağlıyor.

Ortaçağ sonlarında yaşanan matbaa devrimiyle su ve rüzgar gücünün kullanılmaya başlanması feodal sistemden pazar ekonomisine geçişin önünü açmış ve Avrupa’daki ekonomik paradigmayı ve sosyal yapıyı değiştirmiştir. 1436 yılında Alman Mucit Gutenberg’in icat ettiği matbaanın günümüzde internetin yarattığı etkiye yakın bir etki yarattığı söylenebilir. Matbaa uzun mesafeli ticarette çok büyük öneme sahip olan ve alışverişin daha geniş bir coğrafyaya yayılmasına imkan sunan ticari sözleşmelerin yolunu açmıştır. Bu durum, 1450-1750 yılları arasında yani Ortaçağ ve Fizyokrasi arasındaki dönemde gelişen iktisadi düşüncelerin bütünü olan Merkantilizmin doğuşuna zemin hazırlamıştır.

Sanayi öncesi devirde su ve rüzgâr enerjisi üretimde ciddi bir artışa neden olan değirmenlerin kullanımının önünü açmış, üretim ve verimlilik artmaya başlamış ve matbaanın icadı, kara ve nehir taşımacılığında kaydedilen gelişmeler alışverişi hızlandırmıştır. Oluşan merkantilist yaklaşım ise ticari faaliyetlerden sınai faaliyetlerin doğmasına aracılık etmiştir.

Böylelikle I. Sanayi Devrimi olarak adlandırılan dönemin temelleri atılmıştır.

Bir sonraki yazıda I. Sanayi Devrimi’nden başlayarak dördüncü sanayi devrimine kadar geçen sürede yaşanan değişimleri incelemeye devam edeceğiz.